Σε μια εποχή που η υπογονιμότητα θεωρείται ως μια συνήθη μορφή ασθένειας
Πάνω από 150.000 υπογόνιμα ζευγάρια αναφέρονται σήμερα στη χώρα μας. Περίπου στο 40% αυτών το πρόβλημα βρίσκεται στη γυναίκα και σ’ ένα 40% το πρόβλημα βρίσκεται στον άνδρα. Στο υπόλοιπο 20% των ζευγαριών δεν ανευρίσκεται σαφές πρόβλημα γι’ αυτό και η υπογονιμότητα χαρακτηρίζεται ω ιδιοπαθής.
Η απόφασή σας να αποκτήσετε παιδί έχει ήδη παρθεί. Δεν μένει λοιπόν παρά να δημιουργήσουμε μεταξύ μας μια σχέση εμπιστοσύνης. Μέλημά μας η εξειδίκευση της περίπτωσης κάθε ζευγαριού με σκοπό το πιο δυνατό αποτέλεσμα.
Με το σωστό προγραμματισμό, την ενδεδειγμένη θεραπεία, πίστη στο κοινό και ιερό σκοπό που είναι η απόκτηση ενός γερού παιδιού, εύχομαι καλή επιτυχία σε όλους και όλες και να είστε σίγουροι ότι θα είμαι πάντα κοντά σας ανθρώπινα.
Τι είναι εξωσωματική γονιμοποίηση;
Μια σύγχρονη θεραπευτική μέθοδος βασιζόμενη στην γονιμοποίηση των ωαρίων μιας γυναίκας με το σπέρμα του συζύγου της σε εργαστηριακές συνθήκες. Μια μέθοδος που επιτυγχάνει κύηση της τάξεως άνω του 40% ανά προσπάθεια.
Ποια είναι η διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει το ζευγάρι;
Στη μονάδα IVF
Η σωστή λήψη ιστορικού από κάθε ζευγάρι και η εκτέλεση σειράς παρακλινικών εξετάσεων ανά περίπτωση, θα βοηθήσουν στον εντοπισμό του προβλήματος στο υπογόνιμο ζευγάρι και την επιλογή της ενδεδειγμένης λύσης. Λύση, που θα βοηθήσει το ζευγάρι να αποκτήσει ένα παιδί με όσο το δυνατόν λιγότερο άγχος, σωματική και ψυχική καταπόνηση.
Παρακλινικές εξετάσεις που αφορούν την γυναίκα
- Υστεροσαλπιγγογραφία : Διενεργείται για τον έλεγχο της βατότητας των σαλπίγγων.
- Ορμονικό προφίλ: FSH, E2 οιστροδιόλη, προλακτίνη, Antimullerian ορμόνη, έλεγχος θυροειδικής λειτουργίας (FT4, TSH, αντιθυροειδικά αντισώματα)
- Γυναικολογικό διακολπικό υπερηχογράφημα
Συχνά κρίνεται απαραίτητο να υποβληθεί η γυναίκα σε υστεροσκόπηση όταν υπάρχουν ευρήματα από τον υπερηχογραφικό έλεγχο όπως πολύποδες, ινομυώματα (υποβλεννογόνια) ή “πτωχό” σε πάχος ενδομήτριο, πριν από μια προσπάθεια εξωσωματικής. Έτσι πολλές φορές αίρεται άμεσα ο παράγοντας υπογονιμότητας.
Επίσης, μια γυναίκα μπορεί να υποβληθεί σε λαπαροσκόπηση όταν ανευρίσκονται ευμεγέθη ινομυώματα στην μήτρα ή ευμεγέθεις κύστες στις ωοθήκες που αλλοιώνουν το υγιές ωοθηκικό παρέγχυμα.
Παρακλινικές εξετάσεις που αφορούν τον άνδρα
- Σπερμοδιάγραμμα και καλλιέργεια σπέρματος σε πρώτη φάση και μπορεί να ακολουθήσουν και άλλες όπως
- Ορμονικές εξετάσεις
- Καρυότυπος όταν το σπέρμα είναι εξαιρετικά ασθενές
- Μικροελλείψεις χρωμοσώματος Υ
- Κατακερματισμός σπερματικού DNA
Η διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης περνάει από 4 βασικά στάδια:
1ο στάδιο: Η προετοιμασία
Περιλαμβάνει την εφαρμογή της ενδεδειγμένης θεραπείας που έχει επιλεχθεί για το συγκεκριμένο ζευγάρι. Η διάρκεια της θεραπείας που θα επιλεγεί, εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας και το ορμονικό της προφίλ που έχουμε ελέγξει κατά την διερεύνηση του ζευγαριού όπως αναφέρουμε πιο πάνω. Υπάρχουν διάφορα σχήματα διέγερσης ωοθηκών.
Σαν ηπιότερη μορφή διέγερσης ωοθηκών αναφέρουμε την φαρμακευτική ουσία που λέγεται Κλομιφαίνη, η οποία λαμβάνεται από το στόμα. Αυτό το συγκεκριμένο σχήμα, προτείνεται κυρίως όταν προετοιμάζουμε μια γυναίκα για σπερματέγχυση, λαμβάνεται συνήθως από την 3η εώς και την 8η μέρα του κύκλου.
Τα φαρμακευτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι ενέσιμα και λέγονται γοναδοτροφίνες.
Η θεραπεία που συνήθως λαμβάνει η γυναίκα γίνεται με υποδόριες ενέσεις.
Για ιστορικούς λόγους να αναφέρω ότι υπάρχουν γοναδοτροφίνες τριών γενεών.
Η πρώτη γενιά γοναδοτροφινών που χρησιμοποιήθηκε στη δεκαετία του ’80 και ’90 ήταν από ούρα μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών(MENOGON- MENOPUR).
Η δεύτερη γενιά αποτελείται από γοναδοτροφίνες υψηλής καθαρότητας και χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα ( ALTERMON). Τέλος οι γοναδοτροφίνες τελευταίας γενιάς χαρακτηρίζονται, ως ανασυνδυασμένες γοναδοτροφίνες όπως είναι οι GONAL- F, PUREGON, ELONVA, PERGOVERIS. Οι ενέσεις γίνονται ως επί τω πλείστον με υποδόρια χρήση και βρίσκονται σε ειδικά “ φιλικές’’ συσκευασίες τύπου ‘’ πένας’’ ή σε συσκευασίες πολλαπλών χρήσεων.
Θεραπευτικά σχήματα
- Έτσι υπάρχει το λεγόμενο μακρύ πρωτόκολλο, που χωριζόμενο σε 2 φάσεις (φάση καταστολής- φάση διέγερσης) διαρκεί 22-24 ημέρες. Το μακρύ πρωτόκολλο απευθύνεται συνήθως σε γυναίκες με φυσιολογικό ορμονικό προφίλ, νεότερες σε ηλικία, ιδιαίτερα δημοφιλές μέχρι το πρώτο μισό της 1ης δεκαετίας του 21ου αιώνα.
- Πρωτόκολλο με χρήση GnRH ανταγωνιστή
Το δημοφιλέστερο σχήμα στις μέρες μας. Μπήκε στην κλινική πράξη τα μέσα της 1ης δεκαετίας του 21ου αιώνα, αμφισβητήθηκε αρχικά πάρα πολύ, σήμερα τα ποσοστά επιτυχίας με το πρωτόκολλο αυτό είναι πάρα πολύ ικανοποιητικά ανάλογα με το μακρύ πρωτόκολλο και έχει διάρκεια όπως και το βραχύ. Αποτελεί την έκφραση της φιλικής ‘’IVF’’
- Υπάρχει και το βραχύ πρωτόκολλο που ξεκινά από την 2η ημέρα της περιόδου και ολοκληρώνεται σε 10 ημέρες περίπου. Το βραχύ πρωτόκολλο εφαρμόζεται σε γυναίκες με φτωχή ανταπόκριση των ωοθηκών τους ( παραγωγή μικρότερη από 5 ωάρια με το μακρύ πρωτόκολλο) και σε γυναίκες σχετικά μεγαλύτερες σε ηλικία). Να αναφέρω πληροφοριακά ότι υπάρχουν και παραλλαγές των 2 αυτών πρωτοκόλλων τα οποία εφαρμόζονται ανάλογα με την περίπτωση.
- Όπως το ultrashort που αποτελείται από συνδυασμό κιτρικής κλομιφαίνης και χαμηλή δόση γοναδοτροπινών. Το τελευταίο αφορά γυναίκες που είναι επίσης φτωχές αποκρίτριες ( poor responders).
Να τονίσουμε ότι οι υποδόριες ενέσεις της θεραπείας θα πρέπει να γίνονται συγκεκριμένη ώρα της ημέρας, που επιλέγει κάθε γυναίκα. Έτσι, η γυναίκα και το ζευγάρι γενικότερα δεν βγαίνει από την καθημερινότητα του. Μπορεί η γυναίκα να εργάζεται ή να διασκεδάζει μειώνοντας έτσι κατά πολύ και στο μέτρο του δυνατού το όποιο άγχος μπορεί να υπάρχει.
Η παρακολούθηση της πορείας της θεραπείας γίνεται υπερηχογραφικά. Γίνονται συνηθώς δυο με τρία υπερηχογραφήματα σε απόσταση δυο-τριών ημερών το ένα από το άλλο. Η θεραπεία ολοκληρώνεται όταν το μέγεθος των ωοθυλάκιων, που φαίνονται σαν μαύροι στρόγγυλοι σχηματισμοί μέσα στις ωοθήκες, φτάσουν και ξεπεράσουν κατά μέσο όρο τα 18 mm.
Ακολουθεί το βράδυ εκείνο και μια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας μια υποδόρια ένεση, ωρίμανσης ( PREGNYL, OVIT- RELLE) όπως λέγεται που θα βοηθήσει στην απελευθέρωση του ωαρίου μέσα σε κάθε ωοθυλάκιο.
Πρέπει εδώ να τονισθεί ότι κατά τη διάρκεια του υπερηχογραφικού ελέγχου της θεραπείας κάθε γυναίκας, οι εικόνες που βλέπουμε αντιστοιχούν σε εικόνες ωοθυλακίων και μόνο και όχι ωαρίων. Προσβλέπουμε βέβαια ότι με την καλύτερη δυνατή θεραπεία θα υπάρχει η όσο το δυνατόν καλύτερη τελικά αντιστοιχία ωοθυλακίων – ωαρίων την ώρα της ωοληψίας.
2ο Στάδιο: Η ωοληψία
Είναι η συλλογή των ωαρίων 36 ώρες μετά την ένεση ωρίμανσης που αναφέραμε πιο πάνω. Η γυναίκα έρχεται νηστική χωρίς να έχει πιεί ούτε νερό και με ήπια ύπνωση ( μέθη) συλλέγουμε τα ωάρια μέσω βελόνης με υπερηχογραφική καθοδήγηση, την ίδια ώρα ο σύντροφος που συνοδεύει την γυναίκα στην μονάδα εξωσωματικής γονιμοποίησης, δίδει δείγμα σπέρματος το όποιο παραλαμβάνει ο βιολόγος προς επεξεργασία. Ακολούθως, αφού ενημερωθεί το ζευγάρι για τον αριθμό των συλλεχθέντων ωαρίων και την ποιότητα του σπέρματος, η γυναίκα θα λάβει φαρμακευτική αγωγή για την προετοιμασία του ενδομητρίου ώστε αυτό να είναι έτοιμο να δεχθεί τα έμβρυα που θα προκύψουν στη συνέχεια.
3ο Στάδιο: Καλλιέργεια εμβρύων
Είναι η φάση που εξελίσσεται μέσα στο εργαστήριο, εκεί συντελείται η γονιμοποίηση των ωαρίων. Ανάλογα με την κατάσταση του σπέρματος επιλέγεται η απλή γονιμοποίηση (IVF) είτε η μικρογονιμoποίηση ( ICSI) ένα το σπέρμα είναι ιδιαίτερα αδύνατο.
Την επόμενη μέρα γίνεται η ενημέρωση του ζευγαριού για τον αριθμό των γονιμοποιημένων ωαρίων. Τα έμβρυα που θα προκύψουν καλλιεργούνται από 2,3 έως και 6 ημέρες ανάλογα την περίπτωση ξεχωριστά.
4ο Στάδιο: H εμβρυομεταφορά
Είναι πολύ σημαντική στιγμή, οπού τοποθετούμε χωρίς πια κάποια αναισθησία και υπό άσηπτες συνθήκες τα καλύτερα έμβρυα που έχουμε επιλέξει με την βοήθεια ενός εύκαμπτου καθετήρα στο εσωτερικό της μήτρας ( στο ενδομήτριο). Η διαδικασία αυτή γίνεται κάτω από υπερηχογραφικό έλεγχο προς εξασφάλιση του state of the art του σταδίου αυτού. Αφού η γυναίκα μείνει κλινήρης για 1 ώρα περίπου μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι αποφεύγοντας τις μετακινήσεις, τις άρσεις μεγάλου βάρους, την δυσκοιλιότητα και την επαφή. Η διατροφή είναι ελεύθερη καθώς και οι βασικές ανάγκες της.
12-14 μέρες μετά γίνεται το τεστ κυήσεως που λέγεται β-HCG αίματος. Όπως ανέφερα και πιο πάνω τα ποσοστά επιτυχίας μπορεί να φτάσουν το 40-45 % ανά προσπάθεια σε ηλικίες κάτω των 35 ετών.
Τα ποσοστά επιτυχίας φτάνουν το 35% στην ηλικιακή ομάδα 36-39 ετών. Στην ηλικιακή ομάδα 40-42 ετών το ποσοστό επιτυχίας πέφτει στο 20-25 %. Στις γυναίκες 43-44 ετών 15- 20 %. Άνω των 44 ετών τα ποσοστά είναι μονοψήφια και προτείνεται η χρήση ξένων ωαρίων.
Έννοιες που χρησιμοποιούνται στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή
Σπερματέγχυση (IUI):
Η επεξεργασία του σπέρματος του συντρόφου με καλλιεργητικό υλικό (ομόλογος) ή η χρήση σπέρματος δότη ( ετερόλογος) και εμφύτευση αυτού στην ενδομήτρια κοιλότητα.
Προϋποθέτει καλή διαβατότητα σαλπίγγων, προτείνεται σε γυναίκες κάτω των 35 ετών και που το σπέρμα είναι μέτριο ή σε ζευγάρια με ‘’ αραιές’’ σεξουαλικές επαφές. Τα ποσοστά επιτυχίας δεν ξεπερνούν το 10% , δε συνιστούμε πλέον των 2-3 σπερματεγχύσεων.
SPERM BANK (Τράπεζα Σπέρματος):
Αποθηκεύονται δείγματα σπέρματος τα οποία έχουν ελεγχθεί με όλα τα διεθνή standards ασφάλειας που υπαγορεύει ο Π.Ο.Υ.
IVF:
Ο κλασικός τρόπος γονιμοποίησης ωαρίων με επεξεργασμένο σπέρμα σε ειδικό καλλιεργητικό υλικό και επώαση σε κλίβανο.
ICSI (Μικρογονιμoποίηση):
H γονιμοποίηση ωαρίων με την εμφύτευση ενός καλού μορφολογικά σπερματοζωαρίου με την χρήση μικροπιπέτας στο κυτταρόπλασμα του κάθε ωαρίου. Έλυσε σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα του ανδρικού παράγοντα υπογονιμότητας.
IMSI:
Μέθοδος λεπτομερέστερης προεπιλογής σπερματοζωαρίων για μικρογονιμοποίηση, μέσω μεγεθυντικού φακού όπου απεικονίζει το σπερματοζωάριο κατά 6.000 φορές μεγαλύτερο.
Time lapse:
Μέθοδος 24ωρης παρακολούθησης και καταγραφικής εξέλιξης των εμβρύων με την βοήθεια μικροκάμερας εντός των κλιβάνων επώασης. Στην ουσία η μικροκάμερα αποτελεί ένα κλειστό κύκλωμα ανάλυσης με κομπιούτερ του οποίου αναγνωρίζονται τα καλύτερης ποιότητας έμβρυα κατάλληλα προς εμβρυομεταφορά και εμφύτευση.
Βιοψία όρχεων (TESA):
Η βιοψία όρχεων είναι μια επέμβαση που γίνεται με ήπια γενική αναισθησία στον σύντροφο προς εύρεση σπερματοζωαρίων και συγκεκριμένα σε άνδρες με αζωοσπερμία,
δηλαδή, χωρίς την παρουσία σπερματοζωαρίων στο σπέρμα.
Βιοψία επιδιδυμίδας (MESA):
Η βιοψία επιδυδιμίδας είναι μία ανάλογη επέμβαση που γίνεται επίσης προς ανεύρεση σπερματοζωαρίων σε άνδρες με αζωοσπερμία και ατροφικούς όρχεις.
Προεμφυτευτική Διάγνωση ( PGD-PGS):
Είναι ουσιαστικά η βιοψία εμβρύων προς επιλογή των υγιών εμβρύων προς εμφύτευση. Αποτελεί λύση εκλογής σε ζευγάρια που είναι και οι δύο φορείς κληρονομικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων όπως η β-μεσογειακή αναιμία, η αιμορροφιλία, μυασθένεις. Αποτελεί όμως και λύση εκλογής σε ζευγάρια με πολλαπλές αποτυχημένες προσπάθειες IVF ή γυναίκες προχωρημένης αναπαραγωγικής ηλικίας που επιθυμούν να υποβληθούν σε προσπάθειες εξωσωματικής με δικά τους ωάρια.
Βλαστοκύστη:
H καλλιέργεια των εμβρύων μέχρι το στάδιο της 6ης μέρας. Ένα στάδιο που προσομοιάζει με το στάδιο της πραγματικής εμφύτευσης του εμβρύου στη μήτρα. Για αυτό και τα ποσοστά επιτυχίας αγγίζουν το 40-50 %. Να τονισθεί ότι επιλέγοντας αυτή τη μέθοδο θα πρέπει να είναι διαθέσιμος σημαντικός αριθμός ωαρίων μετά την ωοληψία διότι καλλιεργώντας έμβρυα προς το στάδιο της βλαστοκύστης υπάρχουν σημαντικές απώλειες. Γι’ αυτό άλλωστε δεν αποτελεί πρώτη επιλογή στο σχεδιασμό μας αλλά μια πολύ σημαντική λύση σε ζευγάρια με πολλαπλές αποτυχίες.
Κατάψυξη εμβρύων:
Η δυνατότητα κατάψυξης εμβρύων σε όλα τα στάδια 1ης-2ης-3ης-6ης μέρας δίνει την δυνατότητα στο ζευγάρι να χρησιμοποιήσει έμβρυα προς εμφύτευση σε δεύτερο χρόνο. Με την νέα μέθοδο vitrification επιτυγχάνεται η κρυοσυντήρηση των εμβρύων ή των γονιμοποιημένων ωαρίων εντός λίγων λεπτών. Τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά από το πρόσφατο παρελθόν σε πολλές χώρες θεωρούν ότι τα ποσοστά επιτυχίας είναι σχεδόν εφάμιλλα με αυτά των φρέσκων κύκλων.
Τι ορίζει ο νόμος για τη δωρεά ωαρίων- δωρεά εμβρύων;
Το νομικό πλαίσιο που ισχύει στην χώρα μας από το 2005 και τροποποιήθηκε το 2008 και έπειτα τον Ιούλιο και Οκτώβριο 2014 δίνει την δυνατότητα σε γυναίκες που δεν έχουν την δυνατότητα να παράγουν δικά τους ωάρια ή παράγουν ωάρια κακής ποιότητας να αποκτήσουν κάποια στιγμή ένα παιδί. Τα ωάρια αυτά προσφέρονται από γυναίκες που βρίσκονται νόμιμα στη χώρα μας, χωρίς αμοιβή και για αυτές προβλέπεται μια αποζημίωση 1.200 ευρώ για βιολογική καταπόνηση και απώλεια εργατοωρών και μετακίνησης. Όλα αυτά με την έγγραφη συναίνεση αυτών και των συντρόφων τους αν υπάρχουν καθώς και των ληπτριών. Οι δότριες πρέπει και παραμένουν ανώνυμες.
Παρένθετη μητρότητα:
Επιλογή που προτείνεται σε γυναίκες που είτε δεν έχουν πλέον μήτρα (αφαιρέθη χειρουργικά) ή αυτή είναι ακατάλληλη για εμφύτευση, αλλά ταυτόχρονα διατηρούν τις ωοθήκες τους ή η εγκυμοσύνη απαγορεύεται σε αυτές τις γυναίκες για λόγους υγείας. Η επιλογή παρένθετης μητέρας προϋποθέτει συμβολαιογραφική πράξη μεταξύ των βιολογικών γονέων και της παρένθετης μητέρας η οποία θα επικυρωθεί από το Πρωτοδικείο.
Τελειώνοντας, να σας ευχηθώ ολόψυχα καλή επιτυχία. Θέλω να πιστεύω ότι θα είμαι και με αισθάνεστε πάντα κοντά σας καθ΄ όλη την διάρκεια της προσπάθειά σας που έχει στόχο κάτι τόσο ευγενικό που δεν είναι τίποτα άλλο από την απόκτηση ενός παιδιού.